Radyo haberciliği yok oluşa mı yoksa yeniden doğuşa mı ilerliyor? Hemen her şeyin hızla değiştiği, bilgi ve becerilerin evrenselleştiği, diğer bir deyişle küreselleştiği bir çağda yaşıyoruz. Her şey değişirken iletişim araçları ve kullanıcılarının da bundan nasibini almaması imkânsız. Habercilik, özel olarak da radyo haberciliği, bu değişimin açıkça görüldüğü alanlardan biri… Radyo haberciliği teknolojinin gelişip değişmesiyle, hem çalışma koşulları hem de haber üretimi anlamında farklılaşıyor. Radyonun kendisi ticari radyoların artışıyla birlikte adeta müzik kutularına dönüşürken, var olan az sayıdaki haber radyosu da ayakta kalma mücadelesine devam ediyor. Bugün artık televizyon ve radyo yayınları iç içe geçmiş vaziyette. Öyle ki radyo programlarının bir kısmı, özellikle de TV haberleri radyolardan yayınlanıyor, radyonun özgün haber programları üretebilme imkânları gün geçtikçe azalıyor. Zaten geçmişte radyolarda yayınlanan haber program sayısıyla bugünküler karşılaştırılırsa, radyo haberlerinin yayın akışındaki ağırlığının dramatik bir şekilde azaldığı görülebilir. Bu süreç, korkarım ki TV, internet, gazete, ajanslar gibi haber kaynaklarına aşırı bağımlılığa, ardından da bir yok oluşa doğru yönelecek gibi gözüküyor. TV'nin yaygınlaşmasıyla, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren zaten önemi azalmaya başlayan radyo, günümüzde haber üretiminin ekonomik maliyetini karşılayamadığı için diğer haber kaynaklarına göbekten bağlı, özgün haber üretemeyen bir iletişim aracı haline gelmiştir. Ticari radyoların daha çok ekonomik nedenlerle müzik kutusuna dönüştüğü ya da radyo haberciliği açısından diğer haber kaynaklarına bağımlı hale geldiği günümüzde kamu yayıncılığı yapan TRT, radyo haberciliği açısından incelenmeye değer bir yapı arz ediyor. TRT radyolarında haber programlarının bulunduğu kanal, Radyo 1'dir. Genel olarak hafta içi yayınlanan TRT Radyo 1'deki haber programlarının en bilinenleri, “Gündem” adlı Ankara merkezli program ile “Günötesi” ve “Haber-Yorum” adlı İstanbul merkezli iki programdır. TRT Radyo 1'deki haber programlarının hiçbirinde muhabir çalışmamaktadır. Birden fazla yapımcı tarafından hazırlanan bu programlar, genellikle bir spiker tarafından seslendirilmektedir. Yapımcılar, programın konu ve konuklarını, konuklara sorulacak soruları kendileri belirlemekte; ayrıca spikerler de yayın sırasında yeni sorular üretebilmektedir. Her üç program da temel olarak, günün gündemini uzman konuklara yorumlatmayı amaçlamaktadır. Bu programın yapımcıları, gündem konularını internet, TV, gazete, ajans, dergi vb. kaynaklardan karşıladığı için onlara bağımlı, özgün haber üretme imkânından yoksun bir çalışma ortamındadırlar. Yapımcılar belli bir alanda uzmanlaşamamakta, gündeme gelen her konu yapımcılar arasında rastgele paylaşılmaktadır. Yapımcılar, yaptıkları programlarının içeriği açısından Eğitim Kültür Yayınları Müdürü ve Program Müdürü'ne karşı doğrudan sorumludurlar. Bu noktada, aynı zamanda yapımcısı olduğum, 8 yıldır hafta içi her gün saat 18.05-19.00 arasında TRT Radyo 1'de canlı yayınlanan Günötesi haber programına kısaca değinmek isterim. Müzik ve efektlerin hemen hemen hiç kullanılmadığı Günötesi, TRT ve RTÜK yasası çerçevesi içinde kalmak kaydıyla, güncel gelişmelerin ayrıntılarını konunun uzmanları aracılığıyla aktararak dinleyiciyi aydınlatmayı amaçlamaktadır. Bu amaca uygun olarak üç yapımcı, ekip çalışmasıyla; araştırmalar, uzmanlardan alınan bilgiler, kaynaklardan toplanan bilgiler, ilgili yazılar, arşiv bilgileri, makaleler gibi bilgi ve belgeler aracılığıyla hazırladıkları sorularla gündemdeki konuları aydınlatmaya çalışmaktadır. Programımızda röportaj, işin en can alıcı noktasını oluşturmaktadır. Bu aşamada spiker, yapımcılar tarafından olabildiğince teferruatlı bir şekilde bilgilendirilmekte, hazırlanan sorularla program boyunca desteklenmektedir. Spiker, röportaj yapılacak kişiyi (uzman, muhabir, görgü şahidi vb.) röportaj öncesi ön görüşme yaparak rahatlatmak, yayın sırasında ise konuyu özetleyen giriş cümlelerinin ardından ilk soruyla başlamak, dinamik bir sunum içinde yayın boyunca tarafsızlığını korumaya özen göstermek durumundadır. Ekipteki tüm çalışanlar, güncel olayları izlemek, sosyal ilişkilerini sürekli geliştirmek, hızlı düşünmek ve harekete geçme yeteneğine sahip olmak zorundadır. Bunun yanında program ekibi, program saatine kadar zamanla yarışılan tempoya ayak uydurup, planlananın dışında aniden gelişen olağanüstü bir olaya da hazırlıklı olmaya çalışmaktadır. Günötesi ekibi olarak, radyo haber programlarının ticari radyolardaki azalan sayısına ve etkisine rağmen TRT bünyesinde –TV'nin imkânlarına sahip olamasak da- yaşatılmasına gayret ediyoruz. Bu sürecin kendi haber kaynaklarıyla radyo haber program üretimini zorlaştırdığı hatta gerilettiğini de görmekteyiz. Umut ederiz ki, radyonun TV ve internet karşısındaki azalan etkisine paralel olarak devam ede gelen radyo haberciliğindeki gerilemede son bulur ve radyo, önemini tekrar hatırlatacak ekonomik, teknolojik ve felsefi enstrümanları tekrar kazanır. Radyo haberciliği Radyo haberciliği nedir Radyo haberciliğinin geleceği Radyo haberciliğinin gelişimi Radyo haberciliğinin genel özellikleri