Ahmet Ağaoğlu kimdir? Hayatı, kitapları hakkında bilgi

Ahmet Ağaoğlu'nun tam ismi Ahmet Akif Ağaoğlu'dur. Doğumdaki ismi  Ahmet Ağayev veya Ahmet Bey Ağaoğlu’dur.

Ahmet Ağaoğlu 1869 yılında Azerbaycan'ın Şuşa şehrinde doğdu. İlk eğitime başladığı Rus okulundan 1884’te mezun oldu ve bir üst dereceye geçti. Eğitim sırasında, Rus ve dünya kültürünü yakından tanıdı. 1888’de Petersburg’daki Mühendislik Enstitüsü’ne girdi. Kısa süre sonra, gözlerindeki rahatsızlık nedeniyle eğitimine ara verdi. Ahmet Ağaoğlu 1889 yılında Paris’e gitti; hukuk eğitimi aldı. 

Ağaoğlu, Paris’te kaldığı 6 yıl içinde Hukuk Fakültesi’nin yanı sıra iki yüksekokula devam etti; yaşayan Doğu dillerini öğrendi. 1890’da ilk bilimsel makalesini yayımladı. Daha sonra çeşitli dergilerde yazıları yayımlandı. Tanınmış şarkiyatçı Ernest Renan, Ağaoğlu ile yakından ilgilendi. 1892’de Londra’da toplanan Uluslararası Şarkiyatçılar Kongresi’nde bir bildiri sundu.

Ahmet Ağaoğlu, Paris yıllarında Ahmet Rıza Bey, Doktor Nâzım Bey, Bahattin Şakir gibi Jön Türklerin ileri gelenleriyle ve İslami fikirleri savunan Cemaleddin Afgani ile tanıştı.

1894 yılında Hukuk Fakültesi ve “College de France” diplomalarını alarak Fransa’dan ayrıldı. Dört ay İstanbul’da kaldıktan sonra Şuşa’ya döndü. Mezun olduğu Rus okulunda Fransızca öğretmenliği yaptı. Ağaoğlu bir süre sonra Tiflis’e göçtü; orada öğretmenliğe devam etti. Paris’teyken yazılar gönderdiği "Kafkas" gazetesinde muhabirlik yaptı. 1899’da Bakü’ye geldi; Rusça yayınlanmakta olan "Kaspi" gazetesinde çalıştı; gazeteyi Azerilerin hukukunu savunan Rusça bir Türk yayın organı haline getirdi. Bir yandan da Fransızca öğretmenliğine devam etti.

Azerbaycanlı Sitare Hanım ile evlendi; bu evlilikten beş çocukları oldu.

1900’lerin başında Bakü’de bir eğitim ve dayanışma derneği kurdu. İsmail Gaspıralı'nın çalışmalarıyla da Azerbaycanlılar için bir kimlik inşa etmeye çaba gösterdi. 1905 yılında “Hayat” adlı günlük gazeteyi çıkarmaya başladı. Bu gazete, Azeri Türklerinde milliyetçilik düşüncesinin yeşertilmesinde önemli rol oynadı. 1906’da Hayat’ın kapanmasının ardından Bakü’de ilk Türkçe gazete olan "İrşad"’ı, daha sonra "Terakki" gazetelerini çıkardı. İttihat ve Terakki'nin yayın organı olan Şurayı Ümmet'e yazılar yazdı.

1905’te çıkan Türk–Ermeni çatışması üzerine Ermenilere ve Rus memurlara karşı mücadele etti. Birkaç kez Petersburg’a giderek Rus Çarı ve bakanlarla görüştü. Üzerindeki baskılar yoğunlaşınca, 1909'da ailesiyle birlikte İstanbul'a göç etti.

Ahmet Ağaoğlu'nun İstanbul'a gelişi ve II. Meşrutiyet dönemi

Türkiye’de "Ağayev" soyadı yerine "Ağaoğlu"nu kullanmaya başladı. İstanbul’a geldiğinde, II. Meşrutiyet ilan edilmiş, Paris yıllarından tanıdığı arkadaşları hükümette önemli görevler almışlardı. Maarif Nezaretinde İlköğretim Müfettişliği görevine getirildi ve Süleymaniye İttihat ve Terakki Kulübü’nün başkanı oldu. Ahmet Ağaoğlu, bir yandan da “Sırat-ı Müstakim", "Sebilürreşad", "Hikmet", "Ateş" gibi yayınlarda yazılar yayımladı. Bir süre “Tercüman-ı Hakikat” gazetesinin başyazarlığını üstlendi.

1912'de Türk Yurdu ve Türk Ocağı cemiyetlerinin kurucuları sırasında yer aldı. Cemiyet yayın organı olan Türk Yurdu dergisindeki yazıları ilgiyle karşılandı. Babanzâde Ahmet Nâim ve Süleyman Nazif Bey gibi, İslamcı ve Osmanlı yazarlarla giriştiği tartışmada Türkçülükle İslamcılığın çelişmediğini savundu.

1912’den itibaren Darülfünun’da Rusça ve Türk tarihi dersleri vermeye başladı. Türk Medeniyet Tarihi kürsüsü başkanı oldu.

Ahmet Ağaoğlu'nun Meclis-i Mebusan üyeliği

1914 yılında Osmanlı Meclis-i Mebusanı’na Afyon milletvekili seçildi. 1915 yılında İttihat ve Terakki’nin genel merkez üyesi oldu.

Ağaoğlu, Meclis-i Mebusan’da sık sık söz aldı, görüşlerini bildirdi. Konuşmalarında parlamenter sistemin gerekliliğini savundu, meselelerin bir müzakere yeri olan mecliste uzun uzun tartışılmasını istedi.

Ahmet Ağaoğlu'nun Azerbaycan Parlamentosu üyeliği

31 Mart 1918’de Ermenilerin Bakü’de katliam yapması üzerine Azerbaycan’ı kurtarmak için girişilen askeri harekat sırasında Ağaoğlu Ahmet Bey, Afyon mebusluğu görevi üzerinde kalmak üzere Kafkas İslam Ordusu’nun siyasi müşaviri olarak görevlendirildi. Görevi, kurtarılmış Azerbaycan’daki ilk Türk hükümetini kurmaktı. Yeni kurulan Azerbaycan Cumhuriyeti parlamentosuna üye seçildiğinde iki farklı Türk devletinin parlamentosunda da görevli tek kişi oldu. Paris Barış Konferansı’nda devlet başkanı Ali Merdan Bey ile birlikte Azerbaycan’ı temsil etmek üzere seçildi. 1918’de Mondros Mütarekesi’nin imzalanması üzerine Kafkasya’dan çekilen Osmanlı ordusu ile birlikte İstanbul’a döndü. İstanbul’u işgal etmiş olan İngilizler tarafından Kasım 1918’de tutuklandı, 21 Mayıs 1919’da Limni Adası’na , 21 Eylül 1919’da Malta’ya sürüldü.

Malta'da bulunduğu sırada “Üç Medeniyet” adlı kitabını yazdı.

1921’de Malta esirlerinin, Türk millî kuvvetlerinin tutukladığı İngiliz subaylar ile değiş tokuş edildiği bir anlaşma çerçevesinde Ankara hükümeti tarafından kurtarıldı. 21 Mayıs 1921’de İstanbul’a gelen Ağaoğlu Ahmet, oradan Ankara’ya geçti.

Millî Mücadele yıllarında Ahmet Ağaoğlu

Millî Mücadele döneminde TBMM onu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgesinin irşad heyetinde görevlendirildi. Millî Şairimiz Mehmet Akif Ersoy'un baş yazarlığını yaptığı ve İstanbul'dan getirilen Sebilürreşad’ın Ankara’da yeniden yayını için çaba gösterdi. 29 Ekim 1921’de halen Kars’ta iken Ankara hükümeti tarafından Matbuat Genel Müdürlüğü görevine getirildi; 1923’e kadar bu görevi sürdürdü. 

1923 yılında II. dönem Kars milletvekili olarak TBMM’de yer aldı. Aynı yıl Matbuat Umum Müdürlüğü’nden ayrıldı, Anadolu Ajansı’nın İdare Meclisi Reisi oldu. Ağaoğlu, bu sırada yazarlığa devam etti ve Ankara Hukuk Mektebi’nin kuruluşunda görev aldı ve bu kurumda anayasa dersleri verdi.

Cumhuriyet döneminde Ahmet Ağaoğlu

Cumhuriyetin ilanından sonra 1924 Anayasası’nın hazırlanmasında rol oynadı. Mustafa Kemal’e devrimler konusunda danışmanlık yaptı. Cumhuriyet Halk Fırkası’nın içinde bireysel özgürlüklerin savunucusu olan Ağaoğlu, fırkanın bazı politikalarına eleştiriler getirdi. III. Dönemde de Kars milletvekili olarak TBMM’de yer aldı.

Serbest Fırka'nın Kuruluşu

1930’da Gazi Mustafa Kemal’in isteği üzerine Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kuruluşuna katıldı. Parti programı ve tüzüğünün hazırlanmasında görev aldı.

Partinin 17 Kasım 1930’da kendisini feshetmesinden sonra, tekrar CHP’ye dönmedi ve liberal görüşlerini yazılarıyla savunmaya devam etti.

Ahmet Ağaoğlu'nun son yılları

Siyasetten çekildikten sonra Ahmet Ağaoğlu İstanbul’a döndü. Darülfünun’da hukuk tarihi müderrisi oldu.

1932’den sonra her hafta evinde dönemin tanınmış simalarının katıldığı toplantılar düzenledi. Nâzım Hikmet’ten Peyami Sefa’ya kadar pek çok tanınmış kişinin katıldığı bu toplantıları ölümüne kadar sürdürdü.

1932’de Cumhuriyet gazetesinde Kadrocular’la fikir tartışmasına girdi. Bu tartışmalarını 1933 yılında Devlet ve Fert adıyla yayımladı. Aynı yıl hükümete karşı muhalefeti ile tanınan “Akın” gazetesini çıkarmaya başladı. Akın, 119 sayı yayınlandıktan sonra kapatıldı. Ağaoğlu, gazetenin kapatılmasından kısa süre sonra gerçekleşen üniversite reformu sırasında üniversitedeki görevinden emekliye sevk edildi.

Ahmet ağaoğlu, eşi Sitare Hanım'ı 16 Kasım 1933'te kaybetti. Hayatının son yıllarını Nişantaşı’ndaki evinde geçiren Ağaoğlu, “Kültür Haftası” ve “İnsan” dergileri ile Cumhuriyet gazetesinde dizi yazılar yazdı. Ahmet Ağaoğlu, 19 Mayıs 1939’da İstanbul’da hayatını kaybetti. Feriköy Mezarlığı'na defnedildi.

Ahmet Ağaoğlu'nun Kitapları

İslâm ve Ahund (Bakü 1900)
İslâma Göre ve İslâm Âleminde Kadın (Bakü 1901)
Üç Medeniyet (1927, 1972)
İngiltere ve Hindistan (1929)
Serbest İnsanlar Ülkesinde (1930)
Hukuk Tarihi (İstanbul 1931-1932)
Devlet ve Fert (1933), (Okur Yazar Derneği Yay., 2022).
Etrüsk Medeniyeti ve Bunların Roma Medeniyeti Üzerine Tesiri (1933)
Ben Neyim (1939)
İran ve İnkılâbı (1941)
Gönülsüz Olmaz (1941)
İhtilâl mi İnkılâp mı (1942)
Serbest Fırka Hatıraları (1949)

Konu: Ahmet Ağaoğlu kimdir? Hayatı, kitapları hakkında bilgi, e kitap oku, pdf kitap indir, Tarih kitapları, Kültür kitapları