Bu yazının amacı, 2023 cumhurbaşkanlığı seçiminde adaylar nasıl bir profile sahip olmalı? sorusuna cevap aramaktır. Geçen yıldan itibaren farklı zamanlarda sosyal medya yoluyla bu konuda bazı notlar paylaşmıştım. Aşağıdaki satırlarda son defa gerekçeleriyle yazmak istedim. Hemen küçük bir ricada bulunayım. Burada yazılanları tuttuğunuz partiye veya yakınlık duyduğunuz siyasetçilere göre değil, akıl ve mantık süzgecinden geçirerek, üzerinde düşünerek okuyun lütfen. Cumhurbaşkanı adaylarının dürüstlüğü, karakteri, bilgi birikimi, tecrübesi, çeşitli kişilik özellikleri elbette önemlidir. Fakat cumhurbaşkanı adayı diyerek bir melek veya süperman tarifi yapmaya veya insanüstü bir kurtarıcı aramaya gerek yok. İhtiyaç, makul bir yönetim kurmak. Bunun için de partilerüstü, taraflar arasında hakemlik yapacak, toplumu kaynaştıracak bir adaya ihtiyaç var.

Peki toplumun tümünün menfaatini koruyacak, tüm vatandaşların ortak mutluluğunu amaçlayacak bir yönetim nasıl oluşturulabilir?

Böyle bir yönetim hemen olmayabilir. Fakat ilk adım bu amaçları içselleştirmiş ve seçilebilecek kimselerin aday gösterilmesidir. Bu ise toplumun ve bu konuda karar verici konumundaki siyasi aktörlerin uzun süredir içinde yaşadığımız yıpratıcı ve değersizleştirici koşullardan ve ilişkilerden çıkıp çıkmama konusunda ne derece istekli olduğuna bağlı. Adayların seçilebilmesi için öncelikle aşağıdaki üç kriteri sağlaması beklenir. Adaylar her şeyden önce; 1) Güvenilir kimseler olmalı 2) Toplumun farklı kesimlerince kabul edilebilir kişiler olmalı 3) Karşıt kesimler tarafından da en az itiraz edilebilir isimler olmalı Yukarıda belirtilen aday kriterlerini derinleştirerek düşünebiliriz. Güven konusunda, sadece A Partisi, B Partisi, C Partisi seçmeninde değil toplumun tümünde güven oluşturabilmeli adaylar. Şu aşamada somut isimleri konuşmak faydadan çok, eksik düşünmeye yol açıyor sadece. 2 ve 3. kritlerler birbirini tamamlar. Kazanabilecek adaylar hem toplumun farklı kesimlerince kabul edilebilir kişiler olmalı hem de karşıt kesimler tarafından en az itiraz edilebilir isimler olmalı. Bu, siyasal ve toplumsal ortamın güven ekseninde iyileştirilmesi ve toplumsal kaynaşmayı güçlendirmek demek. Tüm bu koşulları aşağıdaki şemada gösterebiliriz. Üstteki varsayımsal şemada toplumun farklı kesimleri arasındaki kesişim ve ayrılıklar görülüyor. İkinci şemada, yukarıda belirtilen kriterlere göre toplumun geniş kesimlerinin desteğini alabilecek bir adayın rolü ve işlevi görülüyor. Potansiyel olarak toplumun tüm kesimlerinden oy kazanabilecek bir adayın yüzde 50+1 değil, yüzde 70-80 gibi hayli yüksek bir oy oranını hedeflemiş olması gerekiyor. Böylece, buna uygun bir kampanyanın zemini de ortaya çıkıyor. Aslında bu üç kriter aday belirleme süreçlerine dair çok şey söylüyor. Seçim sürecinde ve sonrasında, toplumun ihtiyaç ve özlem duyduğu bir ortamın sağlanabilmesi bakımından ek kriterleri de düşünmek gerekiyor. Fakat hem hayatın gündelik akışından hem de siyasetçilerin farklı ve çelişen önceliklerinden dolayı bu hususlar üzerinde yeterince durulmuyor. Hatta, medya organları marifetiyle topluma pompalanan "tavşan kaç, tazı tut" türü haber, gündem ve programlarla bu hususların konuşulması bütünüyle gündem dışına itiliyor. Bu seçim süreci toplum için çok büyük riskler de barındırıyor. Bunlar; - Aday adaylarının kişisel hırsları - Partizanlığın ve kutuplaşmanın artması - Seçim sürecinde ve sonrasında siyasal, toplumsal, ekonomik açılardan dibin dibinin görülmesi Aşağıda yer alan Ek kriterlere (4 ve 5. kriterler) neden ihtiyaç duyuluyor? Bu kriterler büyük ölçüde hem seçim sürecinde hem de sonrasında siyasette sertleşmeyi önleme ve toplumsal yumuşamayı sağlama amacı güdüyor. Ayrıca tarafsız bir cumhurbaşkanlığının inşasına yarıyor. Bu çerçevede daha önce bahsedilen üç kritere ek olarak cumhurbaşkanı adayları; 4) Adaylık sürecinde toplumun tüm kesimlerine karşı tarafsız ve kucaklayıcı olabilmeli, 5) Bu nedenle mevcut siyasi aktörlerin dışında isimler olmalıdır. Seçim sürecinin görece daha yumuşak bir siyasal iklimde geçmesi düşünülüyorsa, bu koşullar üzerinde tüm aktörlerin samimiyet ve ciddiyetle düşünmesi gerekiyor. Türkiye'de siyasetçiler çoğunlukla seçimlere giderken kazançları hesaba katarak program belirliyor, ona göre bir yol alıyorlar. Fakat kaybedilebileceğini pek düşünmüyorlar. Bu ise, kayıpların büyüklüğünü ve şiddetini artırıyor. Önümüzdeki seçimlerin en büyük sıkıntısı, türlü yollarla üretilecek, kimlikler üzerinden alevlendirilecek fakat nihayetinde bütün bir topluma kaybettirecek bir sandıkçılık oyunudur.

"Sandıkçılık" derken ne demek istiyorum?

Her ne pahasına olursa olsun, sandıktan kazanan taraf olarak çıkmak uğruna başvurulan her türlü yol, yöntem ve aracı; yapılan her türlü Makyavelist, oportünist, meşru veya gayrimeşru durumu, iş, eylem ve zihniyeti kastediyorum. Bu yüzden sandıkçılık dediğimiz şey toplumdaki bireylerin ve tüm kesimlerin belli ölçüde rızasını, onayını, menfaatini gözeten ortalama demokratik seçimlerden ayrışır. Size birkaç soru: Siyasi parti üyelerinin veya başkanlarının Cumhurbaşkanı adayı olduğu bir ortam siyasi partiler, veya ittifaklar arasındaki seçim yarışını veya rekabeti nasıl etkiler? Siyasi kutuplaşma ve kampalaşmayı artırır mı, azaltır mı? Toplumun büyük yara almadan sağlıklı bir ortama kavuşması için nasıl hareket etmeli?