Sosyal bağlarımız, iş dünyası ve geride kalan sayısız sorumlulukla baş ettiğimiz yaşamımızda sürekli sorduğumuz bir soru: özgür müyüm? Yazımdaki özgürlüğü istediğim şeyleri istediğim zaman yapabilme yeteneği olarak tanımladım. Saydığım sorumluluklardan dolayı her zaman canımın istediğini yapamadığım gerçeğiyle başlayalım. Bu durumda çok da özgür sayılmam. Peki kendimi en özgür hissettiğim yer neresi olabilir? Mesela evde kimse yoksa, odamda yalnız başıma olduğumda istediğim bir çok şeyi yapabildiğimi hissediyorum. Peki odamdan çıkmadan hayatta en çok istediğim şeyi (niyetimi) gerçekleştirebilir miyim? Ondan önce şu soruyu sormak istiyorum: odamı dış dünyadan ayıran özellik ne ki ben orada rahatım? Odamın en büyük farkı orasının benim çöplüğüm olmasıdır. Her horoz kendi çöplüğünde ötüyordu ya, işte o çöplük! Demek ki odamdan dışarı adım attığımda artık bana ait olmayan dünyaya giriyorum. Bu da beni kısıtlıyor. Zira okul arkadaşıma ayrı, yabancıya ayrı, aileme ayrı rollerim var. Bulunduğum ortamlara göre takınmam gereken farklı tavırları şu söz ne güzel özetlemiş: usulsüz vusul olmaz. Buradaki özgürlüğü bulmak için biraz aramak gerek. Ama nerede? Farklı ortamlar ve farklı sosyal bağlarım var. Ve bunların taşıdığı farklı niyetler var. Bu niyetler daha büyük niyetlere hizmet etmekte ve hepsi de zamanın ruhu içinde dönmektedir. Örneğin ben bir şirketin hisse alış işlemlerini yürütürüm. Şirket komisyon kazancından vergi öder, devlet vergi geliri kazanır; müşteri kazanır veya kaybeder bu da onun borçlarını alacaklarını etkiler; benim için en önemlisi ise aylık kazancımla hayatımı idame ettirebilmem. Demek ki bağlı olduklarımla sürekli bir iletişim halindeyim ve bu ilişkiyle kazançlarım ve kayıplarım var. Ben bunlarla ilgilenirken en çok istediğim şeyleri yapmam engelleniyor sanki. Bu dünya benim niyetime karşı mı? Dünya içindeki yerim ne sahi?. Sonsuz boyutlu evrenin koordinatlarında bir yerim var. Sahip olduğum gen dizilimi, karakterim, becerilerim, görüşlerim, bulunduğum ülke ve zamanda ayırt edici bir yere sahibim. Özgürlük bunun neresinde mi? Eğer bu büyük sistemin belli başlı usullerini anlayabilir, yerimi de daha iyi kavrayabilirsem yaptığım her hareket bu ikisinin farkında olan ben’den çıkacaktır. Hem ortamı hem de kendimi fark ettiğimde kararlarım niyetim doğrultusunda ilerleyecek, ve her yeri engel dolu patikalar bir anda niyetimi gerçekleştirmek için birer yol olacak. Çünkü bilinçli verdiğim kararlarla kendi amaçlarıma en uygun ortamları seçebilecek, böylece hedeflerime ulaşabileceğim. Bundan âlâ özgürlük? Bu yazı Doğan Cüceloğlu’nun ‘Gerçek Özgürlük’ adlı kitabından esinlenerek hazırlanmıştır.